Συγγραφέας: Μουτζάν – Μαρτινέγκου, Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου

Ημερομηνία γέννησης: 1801, Ζάκυνθος

Φύλο: Θήλυ

Βιογραφία: Η Ζακυνθινή λόγια Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου αποτελεί το πρώτο αξιόλογο δείγμα γυναικείας γραφής στη νεοελληνική γραμματεία.  Η Μαρτινέγκου γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1801 και πέθανε το Νοέμβριο του 1832. Η Ζακυνθινή λόγια Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου αποτελεί το πρώτο αξιόλογο δείγμα γυναικείας γραφής στη νεοελληνική γραμματεία.  Η Μαρτινέγκου γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1801 και πέθανε το Νοέμβριο του 1832. 

Η Μουτζάν από μικρή είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την μάθηση και τα γράμματα και παρόλο που η εκπαίδευσή της ήταν περιορισμένη (είχε κατ’ οίκον διδασκαλία), η ίδια με προσωπική μελέτη απέκτησε γνώσεις της αρχαίας ελληνικής, της ιταλικής και της γαλλικής γλώσσας. Παράλληλα, επιδιδόταν στη συγγραφή ποιημάτων, θεατρικών έργων στην ελληνική και ιταλική γλώσσα και μεταφράσεων από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Επιθυμία της ήταν να μην παντρευτεί, αλλά να αφοσιωθεί στην μελέτη και τη συγγραφή. Εξαιτίας των αντιρρήσεων της οικογένειάς της αντιπρότεινε να κλειστεί σε μοναστήρι ή να αποσυρθεί σε μία κατοικία της οικογένειας στην ύπαιθρο. Όμως και αυτές οι επιθυμίες της δεν έγιναν αποδεκτές από την οικογένειά της. Μπροστά στην προοπτική να παραμείνει ανύπαντρη και έγκλειστη στην πατρική οικία, αποφάσισε να φύγει κρυφά από το νησί, αλλά μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα επέστρεψε χωρίς να την αντιληφθεί κάποιο μέλος της οικογένειάς της. Τελικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει και δεχτεί την επιθυμία των δικών της να παντρευτεί. Bρέθηκε υποψήφιος σύζυγος, ο Νικόλαος Μαρτινέγκος, ο οποίος όμως καθυστερούσε την επισημοποίηση της γαμήλιας συμφωνίας με συνεχείς διαπραγματεύσεις για το ύψος της προίκας. Tελικά ο γάμος τελέστηκε μετά από 16 μήνες, το καλοκαίρι του 1831. Η Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου πέθανε στις 9 Νοεμβρίου του 1832, δύο εβδομάδες μετά την γέννηση του γιου της λόγω επιπλοκών στον τοκετό.

.

Εργογραφία

Το γνωστότερο έργο της είναι η Αυτοβιογραφία της. Η Μαρτινέγκου εκτός από την Αυτοβιογραφία έγραψε πάνω από 15 θεατρικά έργα στην ελληνική και ιταλική γλώσσα, μετέφρασε αρχαία κείμενα και συνέθεσε κάποια ποιήματα. Από τα άλλα έργα της έχουν σωθεί ελάχιστα, μια κωμωδία με τίτλο Φιλάργυρος, κάποια ιταλικά κείμενα, 20 επιστολές, ο πρόλογος μια πραγματείας Περί οικονομίας, τα ποιήματα Ωδή εις το πάθος του Ιησού Χριστού, και Εις την Θεοτόκον, και αποσπάσματα από τον Προμηθέα Δεσμώτη, την Οδύσσεια και τις Ικέτιδες. Δυστυχώς, δεν είδε κανένα από τα έργα της να δημοσιεύονται. Πολλά χρόνια μετά τον θάνατό της, σχεδόν μισό αιώνα, ο γιος της δημοσιοποίησε την Αυτοβιογραφία της, με αρκετές περικοπές.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία

Το κείμενο της Μουτζάν αποκτά ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε ό,τι αφορά την απεικόνιση ορισμένων απόψεων της κοινωνικής οργάνωσης της εποχής που γράφτηκε, επειδή η συγγραφέας του βρίσκεται σε μια θέση προνομιακή, δεδομένου ότι από το ένα μέρος ανήκει στην καθεστηκυία τάξη, αλλά από το άλλο μέρος —λόγω του φύλου της— βρίσκεται στο περιθώριο αυτής της τάξης […].

Με τον τρόπο αυτόν το κείμενό της αποτελώντας μια περιγραφή της κοινωνικής καταπίεσης των γυναικών, που είναι πολύτιμη για την ιστορία αυτού του προβλήματος που έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην πολιτισμική και πολιτική ιστορία του ανθρώπου, ανήκει στην ιστορία της ελληνικής φεμινιστικής σκέψης, εκπροσωπώντας μάλιστα μια φιλελεύθερη εκδοχή της. Αυτός ο φιλελεύθερος φεμινισμός προήλθε από εκείνη τη σχολή της πολιτικής σκέψης που ονομάζουμε «φιλελευθερισμό», ο οποίος διατηρεί μιαν αντίληψη για την ανθρώπινη φύση που τοποθετεί τη μοναδικότητά μας ως προσώπων στη λογική ικανότητά μας..

Βαγγέλης Αθανασόπουλος, «Εισαγωγή». Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία, εισαγ.-φιλολ. επιμ.  Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Ωκεανίδα, Αθήνα 1997, 49-50.

Πάλαιψε μονάχη, του Κ. Πορφύρη*

“Ένιωθα πάντα κάτι σαν υποχρέωση απέναντι σ’ αυτή τη λησμονημένη γυναίκα, να την ξαναθυμίσω στο Ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Μου έδινε την εντύπωση ενός ανθρώπου που ήθελε να μιλήσει και του βουλώνανε το στόμα. Όσο ζούσε, λαχταρούσε να ιδεί τα όσα έγραφε τυπωμένα. Μα πέθανε στα 31 της χρόνια, δίχως να ιδεί το όνειρό της να πραγματοποιείται. Και τα χειρόγραφά της καταχωνιάστηκαν ύστερα από το θάνατό της πενήντα ολόκληρα χρόνια. Στα 1881 ο γιος της, ο ποιητής Ελισαβέτιος Μαρτινέγκος δημοσίεψε την αυτοβιογραφία της μόνο. Μα κι αυτή κουτσουρεμένη. Ήτανε τέτοια η εποχή, που κανένας δεν την πρόσεξε. Κι η Ελισάβετ ξανάπεσε στη λησμονιά. Πέρασαν άλλα 66 χρόνια. Το 1947 ο Ζακυνθινός λόγιος Ντίκος Κονόμος έγραψε στο περιοδικό του “Επτανησιακά Φύλλα”, πως βρήκε τα χειρόγραφά της κι έδινε την υπόσχεση “στο Θεό και στη μνήμη της Ελισάβετ” όπως έλεγε, πως θα τα δημοσιέψει. Μα ήρθαν οι σεισμοί κι η πυρκαγιά του 1953 κι η Ζάκυνθος έγινε στάχτη. Έγιναν στάχτη και τα χειρόγραφα της Μαρτινέγκου, κάπου 30 κομμάτια, που τα φύλαγε ο Κονόμος στο σπίτι του… Αποφάσισα να δανειστώ τα χρήματα που χρειαζόντανε και να εκδώσω μόνος μου το βιβλίο αυτό. Δεν αποβλέπω σε κέρδος…”.

* Απόσπασμα από την εισαγωγή του στην έκδοση της “Αυτοβιογραφίας” που επιμελήθηκε ο ίδιος, το 1956 (εκδόσεις Διγενής).