Ξενόπουλος, Γρηγόριος Ξενόπουλος

Συγγραφέας: Ξενόπουλος, Γρηγόριος Ξενόπουλος

Ημερομηνία γέννησης: 9 Δεκεμβρίου 1867, Κωνσταντινούπολη

Φύλο: Άρρεν

Βιογραφία: Από τους πιο παραγωγικούς λογίους της γενιάς αυτής είναι ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951), από τη Ζάκυνθο. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 9 Δεκεμβρίου 1867.

Ο πατέρας του, Διονύσιος, καταγόταν από τη Ζάκυνθο, με μακρινές ρίζες από την Πελοπόννησο και η μητέρα του Ευθαλία καταγόταν από την Πόλη με ρίζες από την Καισάρεια. Ο Ξενόπουλος είχε άλλα πέντε αδέλφια: τη Μαρία-Αναστασία που πέθανε μωρό, την Όλγα, τον Στέφανο, την Αικατερίνη (πέθανε το 1934) και τη Χαρίκλεια. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έζησε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στη Ζάκυνθο, μέχρι το 1883, όταν γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να σπουδάσει Φυσικομαθηματικά, μετά από προτροπή του φίλου του Νικολάου Μοτσενίγου. Τις σπουδές του δεν τις ολοκλήρωσε ποτέ: από το πρώτο ήδη έτος είχε αρχίσει την ενασχόληση με τη λογοτεχνία, η οποία ήταν και η μοναδική πηγή εσόδων του. Από το 1892 εγκαταστάθηκε μόνιμα πλέον στην Αθήνα και το 1894 νυμφεύθηκε την Ευφροσύνη Διογενίδη. Το ζευγάρι χώρισε ενάμιση χρόνο μετά, ενώ είχαν ήδη αποκτήσει μια κόρη και ο συγγραφέας νυμφεύθηκε ξανά το 1901 τη Χριστίνα Κανελλοπούλου, με την οποία απέκτησε άλλες δύο κόρες.

Συνεργάστηκε με πλήθος εφημερίδων και περιοδικών στις οποίες δημοσίευε μελέτες, άρθρα, διηγήματα και μυθιστορήματα. Το 1894 ανέλαβε τη διεύθυνση της Εικονογραφημένης Εστίας, το 1896 έγινε αρχισυντάκτης του περιοδικού Η Διάπλασις των Παίδων, του οποίου ήταν και συνδρομητής κατά τα παιδικά του χρόνια. Από το 1901 ως το 1912 δημοσίευε στο περιοδικό Παναθήναια λογοτεχνικά έργα και μελέτες και από το 1912 άρχισε να συνεργάζεται με την εφημερίδα Έθνος γράφοντας μυθιστορήματα σε συνέχειες. Το 1927 ίδρυσε το περιοδικό Νέα Εστία, του οποίου ήταν διευθυντής ως το 1934. To 1939 έγινε μέλος της πρώτης επιτροπής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων.

Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο του 1940 ο Γρηγόριος Ξενόπουλος μαζί με άλλους Έλληνες λογίους προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους Διανοούμενους ολόκληρου του Κόσμου με την οποία αφενός μεν καυτηριαζόταν η κακόβουλη ιταλική επίθεση, αφετέρου δε διέγειρε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε επανάσταση συνειδήσεων για κοινό νέο πνευματικό Μαραθώνα.

Πέθανε στην Αθήνα στις 14 Ιανουαρίου 1951 και κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη.

Λογοτεχνική δράση

Ο Ξενόπουλος διαπλάσθηκε μέσα σ’ ένα πολιτισμικό και ιδεολογικό περιβάλλον που συνδύαζε τον φαναριώτικο πολιτισμό από τη μητέρα του, τον μωραΐτικο ελληνισμό από τον πατέρα του, τη δυτική και ζακυνθινή παράδοση και την αθηναϊκή παιδεία. «Είμαι και Ζακυθινός, και Μωραΐτης, κι’ Ανατολίτης, κι’ Αθηναίος. Είμαι Πανέλληνας», γράφει στη «Σύντομη Αυτοβιογραφία» του. Συνεργάστηκε με πλήθος εφημερίδων και περιοδικών στις οποίες δημοσίευε μελέτες, άρθρα, διηγήματα και μυθιστορήματα.

Τα μυθιστορήματά του είναι επηρεασμένα από το ρεαλισμό και το νατουραλισμό, ο ίδιος άλλωστε αναγνώριζε ως δασκάλους τον Balzac και τον Zola, και ακόμη τον Dickens και τον Daudet. Το περιβάλλον των μυθιστορημάτων του Ξενόπουλου είναι πότε η Αθήνα και πότε η Ζάκυνθος καθώς ο συγγραφέας θέλει να περιγράψει την ελληνική κοινωνία της εποχής του στην πρωτεύουσα ή στην επαρχία. Με τα μυθιστορήματά του υλοποιείται στις αρχές του 20ού αιώνα η μετάβαση από την ηθογραφία στο αστικό και κοινωνικό μυθιστόρημα. Έγκριτοι μελετητές και κριτικοί του έργου του μέχρι σήμερα τον αναγνωρίζουν ως έναν από τους εισηγητές και θεμελιωτές του αστικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Δίπλα στο μυθιστορηματικό, σημαντικό είναι και το θεατρικό του έργο. Επηρεασμένος από τον Ίψεν έδωσε γύρω στο 1900 τα πρώτα του δράματα. Σταθερή πρακτική του αποτελεί η μεταφορά μυθιστορημάτων ή διηγημάτων του στη σκηνή και το αντίθετο, ενώ είναι ο πρώτος συγγραφέας που γράφει τους περισσότερους ρόλους του για υπαρκτούς μεγάλους πρωταγωνιστές. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος είναι ένας πεζογράφος που παρακολούθησε την κοινωνία από την εποχή της αστικοποίησής της μέχρι την αθηναϊκή belle époque, ένας ιστορικός των ηθών, ο οποίος με τη μεγάλη του αφηγηματική δύναμη κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα σημαντικό πνευματικό έργο με διαχρονική αξία.


Επιλεγμένη βιβλιογραφία


Χρονολόγιο Γρηγορίου Ξενόπουλου

1867

Γέννηση του Γρηγορίου Ξενόπουλου στην Κωνσταντινούπολη, με πατέρα τον Ζακυνθινό Διονύσιο Ξενόπουλο και μητέρα τη Φαναριώτισσα Ευθαλία Θωμάδου.

1868

Εγκατάσταση της οικογένειας Ξενόπουλου στη Ζάκυνθο. 

1879

Έκδοση του περιοδικού «Η Διάπλασις των Παίδων», στο οποίο ο Ξενόπουλος γράφεται αμέσως συνδρομητής. 

1880

Πρώτη δημοσίευση του Γρηγορίου Ξενόπουλου, (ένα έμμετρο αίνιγμα) στη Διάπλαση

1883

Ολοκλήρωση των σπουδών του στο Γυμνάσιο. Ερχομός του συγγραφέα στην Αθήνα με σκοπό να σπουδάσει Φυσικομαθηματικός.

Τύπωση πρώτου μυθιστορήματος, «Θαύματα του Διαβόλου». 

1887/ 1888

Εγκατάλειψη σπουδών και προσήλωση στη λογοτεχνία. 

1889/1890

Έναρξη συνεργασίας με το περιοδικό «Εστία».

1894

Ανέλαβε τη διεύθυνση της Εικονογραφημένης Εστίας.

Τέλεση πρώτου γάμου του Ξενόπουλου με την Ευφροσύνη Διογενείδη.

1895

Παρουσίαση της κωμωδίας «Ο Ψυχοπατέρας».

Γέννηση της κόρης του, Λεωνής.

1896

Αναλαμβάνει ως αρχισυντάκτης στη «Διάπλαση».

1901

Από το 1901 ως το 1912 δημοσίευε στο περιοδικό Παναθήναια λογοτεχνικά έργα και μελέτες.

Τέλεση δεύτερου γάμου με την Χριστίνα Γ. Κανελλοπούλου.

1902

Γέννηση της κόρης του Αικατερίνης.

1904

Γέννηση της κόρης του Ευθαλίας.

Συγγραφή του έργου «Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας».

1909

Συγγραφή του έργου «Στέλλα Βιολάντη». 

1910

Συγγραφή του έργου «Ο Πειρασμός».

1911

Πραγματοποίηση του τελευταίου ταξίδιου στη Ζάκυνθο. 

1912

Έναρξη συνεργασίας του με την εφημερίδα «Έθνος». 

1913-1918

Συγγραφή των έργων «Το Ψυχοσάββατο» (1913), «Το Φιόρο του Λεβάντε» (1914), «Ο Κόκκινος Βράχος» (1915), «Καβαλερία ποπολάνα» (1918).  

1919

Απονέμεται στον Ξενόπουλο ο Αργυρούς Σταυρός του Σωτήρος.

1922

Απονέμεται στον Ξενόπουλο το Εθνικόν Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών. 

1923-1925

Συγγραφή έργων «Η Αδελφούλα μου» (1923), «Η τρίμορφη γυναίκα» (1924), «Αναδυομένη» (1925). 

1927

Ιδρύει και εκδίδει το περιοδικό «Νέα Εστία». Παραμένει διευθυντής του περιοδικού ως το 1934.

1928

Θάνατος της μητέρας του συγγραφέα στη Ζάκυνθο.

1936

Εκλέγεται ο Ξενόπουλος ακαδημαϊκός. 

1938/1939

Δημοσίευση της «Αυτοβιογραφίας» του στην εφημερίδα «Αθηναϊκά Νέα». 

1939

Έγινε μέλος της πρώτης επιτροπής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων.

1945

Καταστροφή του σπιτιού του συγγραφέα στην οδό Ευριπίδου 42, στην Αθήνα.

Γράφει στη «Διάπλαση» την τελευταία του «Αθηναϊκή Επιστολή». 

1948

1948: Διακοπή έκδοση της «Διάπλασης».

1951

Θάνατος και ταφή του Ξενόπουλου στην Αθήνα. 

1956

Επανέκδοση της «Διάπλασις των Παίδων» από την Εύα Κυριακού και, ένα χρόνο μετά, από τον Κώστα Παράσχο.