Άγγελος Σικελιανός

Ποιητής: Σικελιανός, Άγγελος Σικελιανός

Ημερομηνία γέννησης: 15 Μαρτίου 1884, Λευκάδα, Ιόνια νησιά

Γένος: Άρρεν

Βιογραφία: Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1884 στη Λευκάδα. Ήταν το τελευταίο από τα παιδιά του Ιωάννη Σικελιανού, καθηγητή της ιταλικής και γαλλικής γλώσσας στο τοπικό γυμνάσιο και της Χαρίκλειας Στεφανίτση, καλλιεργημένης και αρχοντικής γυναίκας.

Το 1900 ήλθε στην Αθήνα για να σπουδάσει νομικά, αλλά τα εγκατέλειψε πολύ νωρίς για να αφιερωθεί ολόψυχα στην ποιητική δημιουργία, ύστερα από ένα μικρό πέρασμα στο θεατρικό σανίδι ως ηθοποιός. Τον Αύγουστο του 1906 θα γνωρίσει την εύπορη αμερικανίδα Εύα Πάλμερ (1874-1952), την οποία θα παντρευτεί τον επόμενο χρόνο. Το 1907 ταξιδεύει στην Αίγυπτο, όπου εργαζόταν ο μεγαλύτερος του αδελφός και σε μία εκδρομή του στη Λιβυκή Έρημο θα γράψει την ποιητική σύνθεση «Αλαφροΐσκιωτος», η κυκλοφορία του οποίου το 1909 θα αποτελέσει εκδοτικό γεγονός. Το πρώτο του αυτό έργο είναι ένας αληθινός ύμνος προς την ελληνική φύση, γραμμένος με θαυμαστή δύναμη και με αδρούς πρωτότυπους στίχους.

Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), στους οποίους πήρε μέρος, έγραψε πατριωτικά ποιήματα, που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες, περιοδικά και στη ποιητική συλλογή «Στίχοι» (1921). Έγραψε επίσης και δημοσίευσε από το 1915 έως το 1918 τον «Πρόλογο στη ζωή», αποσπάσματα από το «Πάσχα των Ελλήνων», το «Δελφικό Λόγο» και μελέτες. Μαζί με την αμερικανίδα σύζυγό του, ο Σικελιανός συνέλαβε το σχέδιο να αναστήσει τη Δελφική Αμφικτιονία. Οργάνωσαν το 1927 και το 1930 με δικά τους έξοδα τις «Δελφικές Εορτές», με παραστάσεις αρχαίων τραγωδιών, με αγώνες και λαϊκές εκθέσεις. Η ποιητική έμπνευση του Σικελιανού αυτή την εποχή και αρκετά χρόνια αργότερα αντλεί τα θέματά της από τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, από τη μυθολογία και το μυστικισμό (ορφισμός κλπ.), από τη θρησκεία και την ιστορία. Τέτοιες είναι οι τραγωδίες του: «Διθύραμβος του Ρόδου» (1933) και «Ο Δαίδαλος στην Κρήτη», καθώς και πολλά ποιήματα.

Ιδιαίτερη αξία έχει η ποιητική δημιουργία του Σικελιανού, από την εποχή που στον ορίζοντα άρχισαν να φαίνονται τα πρώτα σημάδια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε η ποίησή του πήρε κοινωνικό περιεχόμενο, μέσα από τις τραγωδίες «Η Σίβυλλα» (1940), «Ο Χριστός στη Ρώμη» (1946), «Ο θάνατος τον Διγενή» (1948) και «Ο Ασκληπιός». Τον Μάρτιο του 1938 γνωρίζει την Άννα Καραμάνη (1904-2006), σύζυγο του φυματιολόγου Γεωργίου Καραμάνη. Η γνωριμία τους εξελίσσεται σε βαθύ έρωτα και ο Σικελιανός ζητάει από την Εύα να χωρίσουν. Αυτή συναινεί, όπως και ο γιατρός Καραμάνης. Ο γάμος τους θα γίνει στις 17 Ιουνίου του 1940.

Την περίοδο της Κατοχής έγραψε και κυκλοφόρησε κρυφά τα «Ακριτικά» (1941-1942), που ήταν μία κραυγή πόνου του σκλαβωμένου Ελληνισμού. Στις 28 Φεβρουαρίου 1943 απήγγειλε στην κηδεία του Κωστή Παλαμά το περίφημο ποίημά του, που αρχίζει με τους στίχους «Ηχήστε οι σάλπιγγες», που είχε γράψει λίγες ώρες νωρίτερα. Το 1945 θα είναι υποψήφιος με τον Καζαντζάκη για την Ακαδημία Αθηνών. Αντ’ αυτών θα εκλεγεί ο Σωτήρης Σκίπης. Το 1946 θα προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, όπως και ο Καζαντζάκης, με πρωτοβουλία σημαντικών προσωπικοτήτων των γραμμάτων (Πολ Ελιάρ, Αντρέ Ζιντ, Χένρι Μίλερ, Ευγένιος Ο’ Νηλ κ.ά.). Η υποψηφιότητά τους θα τορπιλιστεί από την κυβέρνηση Τσαλδάρη, με το πρόσχημα ότι έτσι θα βραβευόταν η Αριστερά στην Ελλάδα. Το 1947 θα εκδοθεί συγκεντρωμένο σε τρεις τόμους το ποιητικό του έργο, το ποιητικό του έργο υπό τον τίτλο «Λυρικός Βίος». Ο αποκαρδιωμένος Σικελιανός έχει να αντιμετωπίσει τώρα τα σοβαρά προβλήματα της υγείας του και τη φτώχεια. Στις 4 Ιουνίου 1951 από λάθος της οικιακής βοηθού του αντί για το φάρμακό του λαμβάνει απολυμαντικό, με αποτέλεσμα να υποστεί σοβαρά εγκαύματα στα αναπνευστικά του όργανα. Στις 19 Ιουνίου 1951 θα αφήσει την τελευταία του πνοή στην κλινική «Η Παμμακάριστος» της Αθήνας.

Χρονολόγιο του Άγγελου Σικελιανού
1884	Γέννηση στη Λευκάδα (15 Μαρτίου).
1891	Εγκύκλιες σπουδές στη Λευκάδα (-1900).
1901	Αναχώρηση για Αθήνα. Εγγραφή στη Νομική Σχολή. Περιλαμβάνεται, μαζί με την αδερφή του Ελένη, στους ηθοποιούς του θεάτρου της Νέας Σκηνής του Κ. Χρηστομάνου.
1902	Πρώτα ποιήματα στα περιοδικά Διόνυσος («Ballades») και Παναθήναια («Ars minimi»).
1903	Δημοσίευση ποιημάτων στο περιοδικό Νουμάς, Παναθήναια, Ζωή, Η Μούσα.
1904	Δημοσίευση ποιημάτων στο περιοδικό Ακρίτας.
1906	Γνωριμία με την Εύα Πάλμερ.
1907	Συγγραφή ποιήματος «Αλαφροΐσκιωτος» και τις Ραψωδίες του Ιονίου. Γάμος με την Εύα Πάλμερ στις ΗΠΑ.
1909	Διαλέξεις στην αίθουσα του περ. Παν. Αλαφροΐσκιωτος, έκδοση σε έναν τόμο μαζί με τις Ραψωδίες του Ιονίου, με αφιέρωση στην Εύα (που θα αφαιρεθεί σε επόμενες εκδόσεις): «Στη Γλαύκη πόχει της Αθηνάς τη σοφία και τα μάτια». Γέννηση του γιου του, Γλαύκου. «Ωδή αποχαιρετισμού», απάντηση στους επικριτές του.
1910	Συγγραφή μελέτης για τον G. D’Annunzio. Συγγραφή τον «Απολλώνιο θρήνο» μετά την αυτοκτονία του Π. Γιαννόπουλου. «Δελφικός ύμνος» (περιοδικό Καλλιτέχνης). Θάνατος του πατέρα του. Το ζεύγος Σικελιανού αγοράζει σπίτι στη Συκιά Κορινθίας, το οποίο θα λειτουργήσει ως ορμητήριό τους τα επόμενα χρόνια αλλά και ως τόπος φιλοξενίας.
1911	Συνεχίζει τα ταξίδια ενώ για την πρώτη του πτήση με αεροπλάνο γράφει το σονέτο «Πετώντας». Εργάζεται πάνω σε πρώιμες εκδοχές της σύνθεσης των Συνειδήσεων.
1912	Ταξίδι στη Ρώμη και στο Παρίσι. Γνωριμία με τον Ροντέν (Rodin), για το έργο του οποίου δημοσιεύει μελέτη στο περιοδικό. Γράμματα της Αλεξάνδρειας. Επιστρατεύεται τον Σεπτέμβριο. Γράφει ποιήματα για τον βαλκανικό πόλεμο που έχει ξεκινήσει στις 5 Οκτωβρίου. Ποίημα στη μνήμη του Λορέντζου Μαβίλη στην Ακρόπολι.
1913	Μετατίθεται στην Αθήνα στις αρχές του έτους και απολύεται τον Νοέμβριο. Συγγραφή και δημοσίευση ποιημάτων εμπνευσμένων από τους βαλκανικούς πολέμους, ενώ γράφει ποίημα για την ενθρόνιση του βασιλιά Κωνσταντίνου. Συμμετέχει στο αφιέρωμα των Γραμμάτων στον Λ. Μαβίλη (τχ. 13-14) με αναδημοσίευση, ενώ στο τχ. 17 δημοσιεύει το «Πορτραίτο στον Μαβίλη». Στο ίδιο περιοδικό (τχ. 15-16) δημοσιεύει τη συνέχεια της μελέτης του για τον Ροντέν. Γράφει τον «Παντάρκη», ποιήμα που θα ενταχθεί αργότερα στην ενότητα ποιημάτων της Αφροδίτης Ουρανίας.
1914	Δημοσίευση ποιημάτων στα περιοδικά Νέα Ζωή και Γράμματα της Αλεξάνδρειας, μεταξύ άλλων και μέρος από τον Λυρικό Πρόλογο της τραγωδίας Πλήθωνας.
1915	Αρχή συγγραφής δράματος Ασκληπιός. Δημοσίευση ποιημάτων στα περιοδικά Νέα Ζωή και Γράμματα της Αλεξάνδρειας. Συνείδηση της γης μου, Συνείδηση της φυλής μου (από τον Πρόλογο στη Ζωή).
1916	Συνείδηση της γυναίκας. Κριτική του Παλαμά για τους δύο πρώτους τόμους από τον Πρόλογο στη Ζωή. Γράφει το β’ μέρος του Ασκληπιού στον Όσιο Λουκά Βοιωτίας. Γράφει το πρώτο άσμα από το συνθετικό ποίημα Μήτηρ Θεού. Δημοσιεύει στην Ακρόπολι το ποίημα «Για τον Βασιλιά», τασσόμενος με την πλευρά των αντιβενιζελικών.
1917	Συνθέτει και δημοσιεύει το δεύτερο άσμα από το Μήτηρ Θεού (περιοδικό Λόγος), ενώ στο ίδιο περιοδικό θα ακολουθήσει η δημοσίευση του πρώτου και του τρίτου άσματος. Συνείδηση της πίστης (έκδοση).
1918	Δημοσίευση τέταρτου άσματος από το Μήτηρ Θεού (περιοδικό Λόγος). Στο τχ. 39 των Γραμμάτων δημοσιεύει το «Αφροδίτῃ Ουρανίᾳ» και νέα μελέτη για τον Ροντέν. Tο Ποίημα (=Tο Πάσχα των Ελλήνων), έκδοση που στοιχειοθετείται αλλά δεν κυκλοφορεί, γιατί ο Σικελιανός το θεωρεί ανολοκλήρωτο.
1919	Ολοκληρώνεται η περιοδική δημοσίευση του Μήτηρ Θεού με το πέμπτο άσμα. Δημοσιεύει ποίηση στα περιοδικά Λύρα και Νέοι (μεταξύ άλλων και κομμάτια από το Πάσχα των Ελλήνων).
1920	Στίχοι. Βιβλίο Α, Αθήνα: έκδοση των Νέων. Πρόκειται για επιλογή ποιημάτων που εκδίδεται από το περιοδικό Οι Νέοι, την οποία ο Σικελιανός απέσυρε από την κυκλοφορία. Συμμετέχει στον αφιερωματικό τόμο Στου Βασιλιά το γυρισμό.
1922	Κυκλοφορεί εκτός εμπορίου το Ανοιχτό υπόμνημα στη Μεγαλειότητά Του.
1924	Ο Δ. Μητρόπουλος μελοποιεί τρία ποιήματά του. Διαμονή στους Δελφούς προκειμένου να εργαστεί πάνω στη Δελφική Ιδέα.
1925	Αναγγέλλει στο αρχαίο θέατρο των Δελφών τη Δελφική Προσπάθεια. Συμμετέχει στις εκδηλώσεις για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Βαλαωρίτη απαγγέλλοντας στη Λευκάδα την «Ωδή», που κυκλοφορεί και σε αυτοτελή έκδοση.
1926	Οργανώνει εντατικά μαζί με την Εύα τις Δελφικές Εορτές. Τυπώνει αυτόνομα τη λυρική «Αφιέρωση» στον Δελφικό Λόγο, με επιγραφή «άρχα των αρίστων».
1927	Πρώτες Δελφικές Εορτές (9-10 Μαΐου).
1929	Βράβευση του ζεύγους Σικελιανού από την Ακαδημία, μετά από εισήγηση του Παλαμά. Σύσταση Επιτροπής Δελφικών Εορτών.
1930	Δεύτερες Δελφικές Εορτές. Δελφική έκκληση (ελληνικά και γαλλικά), μέρος μιας σειράς αυτοτελών εκδόσεων σχετικά με τη Δελφική Ιδέα και τις εορτές την ίδια χρονιά.
1931	Η Δελφική Ιδέα. Ομιλία Πρώτη, έκδοση ομιλίας που δόθηκε στον “Παρνασσό”. Ίδρυση της «Δελφικής Ένωσης». Δημοσιεύει άρθρο κατά του αντισημιτισμού με αφορμή τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη.
1932	Η Δελφική Ένωση. Ένα προανάκρουσμα. Οικονομικά προβλήματα λόγω χρεών για τις Δελφικές Εορτές. Εκδίδεται το δραματικό έργο Ο τελευταίος ορφικός διθύραμβος ή Ο διθύραμβος του ρόδου.
1933	Μεταφράζει στα γαλλικά το Ο τελευταίος ορφικός διθύραμβος ή Ο διθύραμβος του ρόδου. Δίνονται δύο παραστάσεις της τραγωδίας αυτής στον λόφο του Φιλοπάππου στην Αθήνα. Ένα νέο υπαίθριο θέατρο στην Αθήνα. Un nouveau théâtre en plein air à Athènes, δίγλωσση έκδοση.
1934	Μετά από πολλές προσπάθειες του Σικελιανού, κατατίθεται στη Βουλή Νόμος «Περί συστάσεως Δελφικού Οργανισμού».
1935	Τα Λυρικά του Σικελιανού, Πρόλογος – Εκλογή απ’ το έργο του: Άγις Θέρος, Αθήνα: Πυρσός. Δημοσιεύει, μεταξύ άλλων, την «Ιερά Οδό» και το «Στ’ Όσιου Λουκά το μοναστήρι» στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα. Γράφει τον πρόλογο στο μετάφρασμα του έργου του Βαλερύ Ο Ευπαλίνος ή Ο αρχιτέκτων, από την Έλλη Λαμπρίδη.
1936	Συμμετοχή στους εορτασμούς για τη πεντηκονταετηρίδα του παλαμικού έργου. Προβλήματα υγείας.
1937	Συνεχίζει να δημοσιεύει ποιήματα (περιοδικό Νέα Γράμματα, Νέα Εστία) και άρθρα (περιοδικό. Νεοελληνικά Γράμματα), μεταξύ άλλων και ποίημα για τον Ι. Συκουτρή που αυτοκτονεί στον Ακροκόρινθο στις 20 Σεπτεμβρίου. Καρδιακό επεισόδιο.
1938	Δημοσιεύει το «Γιατί βαθιά μου δόξασα» στο Νέον Κράτος. Γνωρίζεται με την Άννα (σύζυγο Καραμάνη).
1939	Λογοτεχνικό βραβείο για το σύνολο του έργου του. Χωρίζει και επίσημα από την Εύα.
1940	Παντρεύεται με την Άννα Καραμάνη. Ολοκληρώνει την τραγωδία Σίβυλλα. Δημόσια ανάγνωση της Σίβυλλας στις 2 Νοεμβρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Τον ίδιο μήνα, δημοσιεύει το «Εικοσιοχτώ του Οχτώβρη του 1940» (Νέα Εστία) και απόσπασμα από τον «Πρόλογο» του Λυρικού Βίου («Ποίηση και ελευθερία» στα Νεοελληνικά Γράμματα).
1941	Δημοσιεύει σειρά ποιημάτων σε περιοδικά και, μετά την κατάληψη της Αθήνας, το δοκίμιο «Το σημερινό ελληνοκεντρικό πνευματικό μας αίτημα». Συντάσσεται με την Αντίσταση και την ομάδα καλλιτεχνών του ΕΑΜ.
1942	Δημοσιεύει στην παράνομη αντιστασιακή εφ. Ελευθερία. Μένει για λίγους μήνες, φιλοξενούμενος του Τ. Καλμούχου, στην Αίγινα, όπου βρίσκεται και ο Καζαντζάκης με τον οποίο έχουν αναθερμανθεί οι σχέσεις τους. Γράφει την τραγωδία Ο Δαίδαλος στην Κρήτη. Κυκλοφορούν τα Ακριτικά (1941-1942) σε 100 αριθμημένα αντίτυπα, χειρόγραφα, υπογραμμένα από τον ποιητή με ξυλογραφίες του Σπ. Βασιλείου. Δημοσιεύεται λογοκριμένος ο «Πρόλογος» στον Λυρικό Βίο στη Νέα Εστία.
1943	Απαγγέλλει στην κηδεία του Παλαμά το ποίημα «Ηχήστε Σάλπιγγες». Εκδίδεται μελέτη του για το παλαμικό έργο. Εκδίδονται τα Αντίδωρο, Ο Δαίδαλος στην Κρήτη. Πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (-1945). Σειρά ομιλιών και κινήσεων πνευματικής αντίστασης. Η δημοσίευση του ποιήματος «Το μήνυμά της» τον Δεκέμβριο προκαλεί αντιδράσεις.
1944	Ακριτικά: λιθογραφημένη έκδοση στο Κάιρο από πανομοιότυπο φωτογραφικό αντίγραφο της χειρόγραφης έκδοσης του 1942 και με αυτόγραφα προλεγόμενα από τον Γ. Σεφέρη. Σίβυλλα. Αγγλικές και γαλλικές εκδόσεις με μεταφράσεις των Ακριτικών. Γαλλική μετάφραση του Μήτηρ Θεού. Δίνει ραδιοφωνική ομιλία δυο μέρες μετά την απελευθέρωση της Αθήνας, που τυπώνεται και κυκλοφορεί αυθημερόν (μονόφυλλο Ο πρώτος πανηγυρικός της απελευθέρωσης). Έντονη δημόσια δραστηριότητα. Εγκεφαλικά επεισόδια. Εγκλωβισμένος στο σπίτι του κατά τα Δεκεμβριανά.
1945	Απορρίπτεται η εκλογή του στην Ακαδημία. Συνεχίζει να γράφει επικαιρικά ποιήματα και άρθρα ενώ ολοκληρώνει τη σύνθεση της τραγωδίας Ο Χριστός στη Ρώμη. Μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του Γ. Βουγιουκλάκη για τη μετάφραση στη δημοτική του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Υπογράφει διακήρυξη υπέρ της γενικής αμνηστίας.
1946	Ακυρώνεται η προγραμματιζόμενη από τον Θεοτοκά παράσταση της Σίβυλλας στο Εθνικό Θέατρο. Γαλλική ανθολογία ποιημάτων του Σικελιανού από τον Ρ. Λεβέκ, με πρόλογο του Ελυάρ. Πρώτη υποψηφιότητα για βραβείο Νόμπελ (θα μετατραπεί σε συνυποψηφιότητα με τον Ν. Καζαντζάκη). Ο Χριστός στη Ρώμη. Κυκλοφορούν με διάστημα λίγων μηνών οι τόμοι Α΄ και Β΄ από τον Λυρικό Βίο, ενώ γίνονται ομιλίες για το έργο του. Η 2η θητεία ως πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών [-1948].
1947	Έκδοση του τρίτου τόμου: Λυρικός Βίος, Γ΄. Ανθολογείται στη συλλογή Domaine Grec (Παρίσι).
1948	Ο Θάνατος του Διγενή: τυπώνεται από το Γαλλικό Ινστιτούτο τον Δεκέμβρη του 1947 και είναι έτοιμος τον Ιανουάριο του 1948, με πρόλογο του Octave Merlier και ξυλογραφίες του Σπύρου Βασιλείου, αλλά δε θα κυκλοφορήσει πριν το 1950, οπότε και το Γαλλικό Ινστιτούτο εκδίδει συγκεντρωτική έκδοση των δραματικών του έργων, κάτω από τον τίτλο Θυμέλη.
1949	Σειρά διαλέξεων (για τις σχέσεις ιουδαϊσμού-ελληνισμού, για τον Σαίξπηρ, για τον Βιζυηνό).
1950	Θυμέλη: Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών (Collection de l’ Institut Français d’ Athènes). Συγκεντρωτική έκδοση τραγωδιών του Σικελιανού σε δύο τόμους (ο τρίτος θα κυκλοφορήσει μεταθανάτια): Α΄ [Ο διθύραμβος του ρόδου, Σίβυλλα, Ο Δαίδαλος στην Κρήτη, Β΄ [Ο θάνατος του Διγενή, 1950] Με ξυλογραφίες του Γ. Κεφαλληνού στον Α΄ τόμο, του Σπ. Βασιλείου στον Β΄.
1951	Δεύτερη απόρριψη της υποψηφιότητας εκλογής του στην Ακαδημία. Πεθαίνει στις 19 Ιουνίου σε ηλικία 67 ετών, αφήνοντας μεταξύ άλλων ανολοκλήρωτη τη νεότερη επεξεργασία της τραγωδίας Ασκληπιός.